Các Loại Biến Số Trong Nghiên cứu

Các Loại Biến Số Trong Nghiên Cứu đóng vai trò then chốt trong việc thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu. Hiểu rõ bản chất và phân loại của chúng giúp nhà nghiên cứu thiết kế nghiên cứu hiệu quả, chọn phương pháp thống kê phù hợp và đưa ra kết luận chính xác. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích các loại biến số thường gặp trong nghiên cứu, từ đó giúp bạn nắm vững kiến thức nền tảng này.

Phân Loại Biến Số Theo Bản Chất Dữ Liệu

Các loại biến số trong nghiên cứu có thể được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, trong đó cách phân loại phổ biến nhất là dựa trên bản chất dữ liệu, bao gồm biến định tính và biến định lượng.

Biến Định Tính (Qualitative Variables)

Biến định tính, hay còn gọi là biến phân loại, mô tả các đặc tính hoặc thuộc tính không thể đo lường bằng số. Chúng thể hiện sự khác biệt về loại, nhóm hoặc danh mục. Ví dụ: màu sắc (đỏ, xanh, vàng), giới tính (nam, nữ), nhóm máu (A, B, AB, O). Biến định tính lại được chia thành hai loại nhỏ hơn:

Biến danh nghĩa (Nominal Variables): Các giá trị của biến chỉ đơn giản là các nhãn hoặc tên gọi, không có thứ tự hay xếp hạng. Ví dụ: màu tóc, quốc tịch.
Biến thứ bậc (Ordinal Variables): Các giá trị của biến có thể được sắp xếp theo thứ tự hoặc xếp hạng nhất định, nhưng khoảng cách giữa các giá trị không đều nhau hoặc không xác định được. Ví dụ: trình độ học vấn (tiểu học, trung học, đại học), mức độ hài lòng (rất hài lòng, hài lòng, không hài lòng).

Biến Định Lượng (Quantitative Variables)

Biến định lượng, hay còn gọi là biến số học, mô tả các đặc tính hoặc thuộc tính có thể đo lường bằng số. Chúng thể hiện số lượng, kích thước hoặc mức độ. Ví dụ: chiều cao, cân nặng, tuổi, thu nhập. Biến định lượng được chia thành hai loại:

Biến rời rạc (Discrete Variables): Chỉ nhận các giá trị nguyên, không thể nhận giá trị ở giữa hai số nguyên liên tiếp. Ví dụ: số con trong gia đình, số lượng sản phẩm lỗi.
Biến liên tục (Continuous Variables): Có thể nhận bất kỳ giá trị nào trong một khoảng nhất định, bao gồm cả số thập phân. Ví dụ: chiều cao, cân nặng, nhiệt độ.

Phân Loại Biến Số Theo Vai Trò Trong Nghiên Cứu

Ngoài việc phân loại theo bản chất dữ liệu, các loại biến số trong nghiên cứu còn được phân loại theo vai trò, bao gồm biến độc lập và biến phụ thuộc.

Biến Độc Lập (Independent Variable)

Biến độc lập là biến được nhà nghiên cứu thao tác hoặc kiểm soát để xem xét ảnh hưởng của nó lên biến phụ thuộc. Nó còn được gọi là biến nguyên nhân hoặc biến dự đoán.

Biến Phụ Thuộc (Dependent Variable)

Biến phụ thuộc là biến được đo lường hoặc quan sát để xác định ảnh hưởng của biến độc lập. Nó còn được gọi là biến kết quả hoặc biến phản ứng.